معرفی  گروه ژنتیک پزشکی و پزشکی مولکولی

فعالیت های مرتبط با حیطه ژنتیک پزشکی در دانشگاه علوم پزشکی مشهد در قالب یک طرح پژوهشی سیتوژنیک آغاز گردید و درسال 1364 منجر به تاسیس آزمایشگاه ژنتیک پزشکی توسط دکتر محمد حسن زاده نظر آبادی در دانشکده پزشکی گردید .این آزمایشگاه تا سال 1374به همان روال آغازین به ارائه خدمات تشخیصی ادامه داد تا در این سال با توسعه این آزمایشگاه ، بخش ژنتیک پزشکی در گروه علوم تشریح بوجود آمد.در سال 1379 بخش ژنتیک انسانی در پژوهشکده بوعلی توسط آقای دکتر محمدرضا عباس زادگان تاسیس و مجوز تشخیص قبل از تولد ( PND) تالاسمی  رسما از وزارت بهداشت و درمان دایره ژنتیک اخذ و شروع به کار خود را در این حیطه نمود و متعاقبا در سال 1387 با پیوستن  نیرویهای  جدید ، گروه ژنتیک پزشکی رسما فعالیت خود را بطور مستقل آغاز نمود. در حال حاضر این گروه در زمینه های آموزشی  ، پژوهشی و خدمات تشخیصی در حیطه ژنتیک پزشکی (مشاوره ژنتیک، آزمایشات سیتوژنتیک، ژنتیک مولکولی و مرکز تحقیقات ژنتیک پزشکی) مشغول به فعالیت میباشد. گروه ژنتیک  پزشكي در مشهد از بدو تأسيس مسئوليت تدريس كليه دروس ژنتیک مربوط به رشته هاي مامایی ، پرستاری ، علوم آزمایشگاهی، گفتار درمانی ، بینایی سنجی و ژنتیک پزشکی  براي دانشجويان پزشكي، دندانپزشكي را برعهده داشته است. همچنين اساتيد گروه در ارائه برخي دروس تخصصي با گروههاي آموزشي نظیر علوم و فنون همكاري داشته اند. با افزايش تعداد دانشكده هاي پزشكي و كمبود نيروي متخصص در رشته هاي علوم پايه بخصوص ژنتیک پزشکی ، تأسيس دوره هاي كارشناسي ارشد در دستور كار معاونت آموزشي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي قرار گرفت و مجوز تأسيس اين دوره در سال 1388 براي گروه ژنتیک پزشكي مشهد صادر و در همان سال اولين دوره پذيرفته شدگان كارشناسي ارشد ژنتیک پزشكي آموزش خود را در اين گروه آغاز كردند. از آن پس همه ساله گروه در اين مقطع 6 تا 10دانشجو پذيرفته است و در مهرماه سال 1394 هفتمین دوره دانشجويان كارشناسي ارشد ثبت نام شده اند. بتدريج با توجه به نياز دانشگاههاي علوم پزشكي به متخصصين علوم پايه تأسيس دوره هاي دكتري تخصصي Ph.D علوم پايه نیز مورد توجه معاونت آموزشي وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي قرار گرفت. پس از ارزيابي دبيرخانه علوم پايه پزشكي، بهداشت تخصصي و هیات ممتحنه و ارزشیابی ژنتیک  پزشكي در سال 1393 براي اولين بار مجوز تأسيس دوره دكتري (Ph.D) ژنتیک پزشكي به دانشگاه علوم پزشكي مشهد اعطاء گرديد و اولين دوره دانشجويان دوره دكتري ژنیتک  پزشكي در بهمن ماه سال 1393 در مشهد ثبت نام نمودند . تا به حال دانشگاه­هاي علوم پزشكي مشهد، تهران ، شهید بهشتی و دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی  در بين دانشگاههاي تابعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي مجاز به پذيرش دانشجو در مقطع دكتري اين رشته شده‌اند.گروه ژنتیک در قالب تفاهم نامه های متعدد پشتیبانی علمی و اجرایی مراز علمی و تشخیصی دیگر در سطح ظهر مشهد را نیز برعهده دادرد از این جمله می توان به مکز ژنتیک جهاد دانشگاهی به سرپرستی خانم دکتر صدر نبوی و مرکز بنیاد ژنتیک خراسان رضوی به سرپرستی دکتر مجید مجرد و مرکز تحقیقاتی درمانی امام رضا(ع) و مرکز تحقیقات درمانی رضا به سرپرستی دکتر محمدامین کراچیان اشاره نمود.

تعداد اعضای هیات علمی گروه ژنتیک پزشکی و پزشکی مولکولی دانشگاه علوم پزشکی مشهد 12 نفر می باشد که از این تعداد یک نفر دارای مرتبه استادی ، پنج نفر مرتبه دانشیاری و بقیه اعضاء دارای مرتبه استادیاری میباشند .اعضاي هيئت علمي اين گروه در انجمنهاي علمي و هيات ممتحنه و ارزشيابي ژنتیک پزشكي همواره حضوري فعال داشته اند، از جمله اينكه مدیر گروه این رشته دکتر محمد حسن زاده نظر آبادی در 15 سال گذشته عضو اين هيات بوده ­است . همچنين برخي از اعضاي هيات علمي گروه، سردبير و عضو هيئت تحريريه چند ژورنال علمي تخصصي مي­باشند. علاقه و پشتکار اعضای هیات علمی گروه ژنتیک با هدایت و پشتیبانی استاد دکترمحمدرضا عباس زادگان امکان تاسیس مرکز تحقیقات ژنتیک پزشکی را در دانشگاه علوم پزشکی مشهد فراهم ساختند . تاسیس این مرکز تحقیقات تجهیزات  وفضاهای قابل توجه ای را برای فعالیت دانشجویان تحصیلات تکمیلی فراهم نمود .

این گروه در تاریخ 20/10/97 با گروه پزشکی مولکولی تلفیق و بصورت یک گروه در دانشکده پزشکی معرفی شد.

هم اکنون در گروه  ژنتیک پزشکی، مرکز تحقیقات ژنتیک پزشکی و آزمایشگاههای آموزشی مولکولی و سیتوژنتیک در دانشکده پزشکی، بخش ژنتیک انسانی در پژوهشکده بوعلی و بخش ژنتیک در بیمارستان قائم تعداد 5 آزمایشگاه فعال وجود داردکه فعالیتهای این آزمایشگاه ها به صورت زیر می باشد  :

معرفی دوره ها :

مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری ژنتیک پزشکی و دکتری پزشکی مولکولی دارای دو بخش عمده آموزشی و پژوهشی است که هر یک از این بخشها دارای مقاصدی هستند .

بخش آموزشی دوره :

هدف از بخش آموزشی هر دوره ، ارائه واحد های درسی ( اغلب تئوری ) می باشند ، که این واحدها در طول دو تا سه ترم می توانند ارائه شوند .

هدف از این مقطع ، آموزش مطالب تئوری و اساس بعضی از تکنیک های رایج در علم ژنتیک پزشکی و پزشکی مولکولی می باشد . بدیهی است چه در مقطع کارشناسی ارشد و چه در مقطع دکتری امکان ارائه همه مطالب ژنتیک و پزشکی مولکولی بصورت کامل وجود نخواهد داشت . اما هدف ، آشنا نمودن دانشجو با کلیاتی در زمینه های مختلف می باشد. بدیهی است دانشجویان باید خودشان جهت تعمیق دانسته های خود از منابع اطلاعاتی موجود استفاده نمایند .مشکل رایجی که در سپری کردن این دوره ایجاد میشود ، طولانی شدن بیش از حد معمول این دوره و عدم برگزاری واحد ها در طول ترم مربوطه می باشد . اغلب واحد های انتخاب شده در همان ترم تمام نمی شود و به ترمهای بعد کشانده میشود . بنابراین در ترم بعدی ، علاوه بر واحد های آن ترم ، واحدهای ترم قبل هم به آنها اضافه می شود . . این مشکل باعث فشار مضاعف دانشجویان ، طولانی شدن دوره و عدم برگزاری مطلوب دوره میشود . علاوه بر این دانشجویان نمی توانند از تعطیلات پیش بینی شده بین ترم ها جهت استراحت و تجدید روحیه استفاده نمایند .اما اين مشكل را مي توان با برنامه ريزي مسئول تحصيلات تكميلي، كمك و پيگيري دانشجويان تا حدود زيادي كم رنگ يا كاملاً آن را حل كرد. اغلب دانشجويان عزيز تمايل به تعويق تاريخ امتحان دارند اما اين نكته در طول كل دوره باعث طولاني‌تر شدن دوره و ايجاد مشكلات فوق الذكر مي‌شود. بنابراين توصيه اكيد مي شود جهت برگزاري كلاسها و امتحان مربوطه در طول ترم تلاش كنيد و شديداً در اجراي اين مهم به استاد برگزار كننده كلاس كمك نمائيد. مسئول تحصيلات تكميلي گروه نيز مي تواند تا حد امكان در هماهنگي جهت برگزاري واحدها در ترم مربوطه به شما كمك كند. در صورت بروز مشكل با وي هماهنگي كنيد.

بخش پژوهشي دوره:

هدف از برگزاري اين بخش از دوره، آموزش و تمرين چگونگي تعريف يك مشكل تحقيقاتي، حل و ارائه آن مي‌باشد. در طول بخش پژوهشي دوره، دانشجويان بايد توانمندي تعريف يك مشكل پژوهشي و ارائه راه حل براي آن را در غالب يك طرح تحقيقاتي آموزش ببينند. با اجراي اين طرح تحقيقاتي، يك تمرين عملي از راه حل را آموزش ببينند. در انتها در غالب نگارش پايان نامه بصورت كتبي و ارائه شفاهي آن آموزش ببينند كه چگونه يافته هاي خود را به ديگران منتقل نمايند. اين بخش از دوره را دانشجويان به راهنمائي يكي از اعضاء هيأت علمي گروه انجام مي دهند. به دانشجويان توصيه مي شود انتخاب استاد راهنما و عنوان پايان نامه خود را تا پايان ترم اول تحصيلي انجام دهند. به دانشجويان توصيه مي شود حتي الامكان از ارائه موضوع دقيق پايان نامه پرهيز نمايند. توصيه مي‌شود اجازه دهيد تا موضوع پايان نامه توسط عضو هيأت علمي گروه به شما ارائه شود يا در نهايت پيشنهاد موضوع از طرف عضو هيأت علمي و تكميل جزئيات آن از طرف دانشجو باشد. رعايت توصيه هاي فوق باعث تسريع در برگزاري بخش پژوهشي دوره شما مي‌شود. هنگام انتخاب استاد راهنما و موضوع پايان نامه بررسي نمائيد كه كدام آزمايشگاه و موضوع، پاسخگوي نيازها و انتظارات شما مي‌باشد.

معرفی رشته پزشکی مولکولی:

  انتشار نتایج پروژه ژنوم انسان در دهه اول هزاره سوم و پتانسیل استفاده از این اطلاعات در علوم پایه، افق جدیدی را به روی پزشکان و علوم پزشکی گشود. از طرف دیگر در سالیان گذشته با تحول گسترده در روش های تحقیق و شناخت مکانیسم های سلولی و مولکولی و ناموفق بودن برخی از روش های درمانی، لزوم ارزیابی روند بیماریها و درمان آن از دیدگاه مولکولی پدید آمد. مشخص شدن تاثیر جهش ها و پلی مورفیسم های ژنی در عملکرد داروها و اختلاف پاسخ افراد مختلف به آنها به همراه درک بهتر از عملکرد سلولی- مولکولی بدن، نگرش نوینی را در شناخت و تشخیص بیماریها روند دارودرمانی و جلوگیری از ایجاد عوارض را در علوم پزشکی القاء کرد.علاوه بر این، ناتوان بودن روش های متداول پیشگیری تشخیصی و درمانی بیماریهای صعب العلاج همچون سرطان بیماریهای ایمنی و بیماریهای نورودژنراتیو و گسترش آنها در جوامع صنعتی و سپس ورود این پدیده به دنیای جوامع غیر صنعتی نیاز به استفاده به علوم نوین و نتیاج ژنوم در ارتباط با پزشکی بالینی را ایجاب می کند. با این دیدگاه، تخصصی جدید بنام پزشکی مولکولی متولد شده است که ارتباط بین علوم پایه و علوم بالینی را ایجاد می کند. هدف این رشته استفاده از دانش بیولوژی برای شناخت اساس مولکولی بیماریها و یافتن امکان پیشگیری، تشخیص و درمان بیماریها می باشد. مفهوم مولکولی بیماریها، ارتباط ژنها با اختلالات، گسترده شدن سرطانها در جامعه، ژن درمانی بیماریها همه از مواردی است که در این افق جدید توسط رشته پزشکی مولکولی بررسی می گردند. پزشکی مولکولی با بهره گیری از پیشرفت های سریع علوم پزشکی و علوم پایه دارای حوزه فعالیت گسترده می باشد که این رشته را از سایر رشته ها متمایز می سازد و متخصصان این رشته با بهره گیری از تجربیات خود با تلفیق علوم پایه و علوم بالینی در تلاشند تا با استفاده از نتایج تحقیقات علوم پایه باعث ارتقا خدمات پزشکی شوند. بنابراین ضرورت ایجاد فعالیت بین رشته ای که نیاز اساسی دانش امروز است از نقاط قوت این رشته می باشد. فارغ التحصیلان این تخصص چند رشته ای می توانند در بالین بیمار کمک کار پزشک باشند و اساس مولکولی بیماریها و پدیده های ژنتیکی را همراه پزشک تفسیر نموده و راه کار جدید ارائه دهند.
در حالیکه این نحوه نگرش به پزشکی مولکولی بعنوان یک رویکرد مهم در علوم پزشکی معرفی شده است کمبود افراد متخصص در این زمینه کاملا احساس می شود. با توجه به اهمیت پزشکی مولکولی و نیاز به تربیت افراد متخصص در کشور، این رشته در طی چند سال گذشته راه اندازی شد که با بهره گیری از تجربیات و امکانات گروه های آموزشی با گسترش این رشته تلاش گردید تا بخشی از نیاز کشور طی این برنامه آموزشی تامین گردد. طی ارائه چند سال گذشته این رشته و براساس تجربیات گروه های آموزشی مختلف و با همفکری متخصصین مربوطه بازنگری این رشته با هدف ارائه برنامه ای با کارایی بالا در جهت آموزش دانشجویان با توانایی شناسایی سوالات علمی با رویکرد بالینی و نیز توانایی انتقال یافته های آزمایشگاهی برای درمان بیماریها تئوین گردید. با توجه به اهمیت این رشته در دنیای امروز و نیاز به تربیت افراد متخصص در کشور امید است که متخصصین پزشکی مولکولی طی سالیان آینده با بهره گیری از آموزش دوره و تجربیات پژوهشی بتوانند تشخیص، درمان و نگرش پزشکی به بیماری را متحول کرده و علاوه بر ارتقای سطح علمی کشورر در هر چه بهتر شدن روند درمانی مثمر ثمر باشند.

نام و تعریف رشته و مقطع مربوطه:
نام و مقطع: دوره دکتری تخصصی (Ph.D.) رشته پزشکی مولکولی Ph.D in Molecular Medicine
تعریف رشته: رشته پزشکی مولکولی در مقطع دکتری تخصصی (Ph.D.) یک علم میان رشته ای تخصصی است که به دنبال درک علل و مکانیسم بیماریها و اختلالات مختلف در سطح مولکولی انجام تحقیقات پایه ای و ابداع روشهای مختلف در زمینه های پیشگیری، تشخیص و کمک به درمان بیماریها و اختلالات می باشد. انتقال دانش پزشکی مولکولی از طریق ترکیب آموزش و پژوهش های پایه و بالینی با تاکید بر یادگیری فعال و تحقیق به روز به گسترش مرزهای دانش پزشکی و نهایتا ارتقاء سطح سلامت جامعه کمک شایانی خواهد نمود.
شرایط و نحوه پذیرش دانشجو:
• قبولی در آزمون ورودی مطابق ضوابط و مقررات وزات بهداشت درمان و آموزش پزشکی می باشد.
• دانش آموختگان مقاطع دکتری عمومی در رشته های پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی، دکتری حرفه ای دامپزشکی، دکتری حرفه ای علوم آزمایشگاهی ، مقاطع تخصصی و فوق تخصصی پزشکی
• کارشناسی ارشد رشته های باکتری شناسی، بیوفیزیک فیزیولوژی، ژنتیک انسانی، قارچ شناسی، زیست فناوری پزشکی(بیوتکنولوژی پزشکی) حشره شناسی پزشکی و مبارزه با ناقلین، خون شناسی آزمایشگاهی و بانک خون، ویروس شناسی، زیست شناسی( با گرایش بیوشیمی، ژنتیک، سلولی مولکولی و میکروبیولوژی)، انگل شناسی، میکروبیولوژی، ایمونولوژی، بیوشیمی بالینی و تغذیه مجاز به شرکت در امتحان ورودی این رشته هستند.